De trans-Atlantische mensenhandel is de grootste gedwongen migratie uit de geschiedenis en door de Verenigde Naties verklaard tot een misdaad tegen de mensheid. Ondanks het feit dat het uitgeroepen is tot een misdaad tegen de mensheid wordt het niet zo benoemd en behandeld in onze geschiedenis (o.a. in het geschiedenisonderwijs). Wel wordt er gesproken over een ‘driehoekshandel’ in het Atlantische gebied. Bij de terminologie ‘driehoekshandel’ is er totaal geen erkenning voor de complexiteit, omvang en impact van de trans-Atlantische mensenhandel. Het was een mondiaal systeem waarin verschillende continenten met elkaar verbonden werden. Daarnaast bestonden er allerlei tussenstromen zoals in het Caribische gebied, tussen Amerika en de Cariben, tussen Europa en Afrika en tussen verschillende staten in Verenigde Staten. Textiel uit India en Kaurischelpen uit de Malediven werden bijvoorbeeld gebruikt om slaafgemaakte mensen te kopen in Afrika. Deze producten werden gebruikt om het waardevolle leven van een mens te kopen. Slaafgemaakte mensen werden gedegradeerd tot producten.
In het hedendaagse debat wordt de trans-Atlantische mensenhandel vaak genoemd als verlengstuk van de interne Afrikaanse mensenhandel. Dit argument is om verschillende redenen onjuist (Hira 2014):
- Slavernij in pre-koloniaal Afrika was niet gebaseerd op een grootschalig mondiaal economisch systeem, maar was regionaal van karakter in de vorm van krijgsgevangenschap en schuldslavernij. Er werd een totaal nieuwe infrastructuur aangelegd van forten op de kust van Afrikaanse landen als stimulans voor de grootschalige mensenhandel. Binnen dit mondiale systeem werden economische sectoren en de mensenhandel met elkaar verbonden, zoals de financiële sector. Deze verbondenheid was kenmerkend voor de trans-Atlantische mensenhandel en kwam niet voor in de slavernij in pre-koloniaal Afrika.
- De trans-Atlantische mensenhandel zorgde ervoor dat incidentele mensenhandel in Afrika gebaseerd op oorlog en schulden omgezet werd in een systemisch proces. Het gevolg was een enorme toename van de mensenhandel. Miljoenen mensen werden gedwongen vervoerd naar de Amerika’s door Europeanen. Dit zorgde voor de ontvolking van dorpen, de aantasting van de demografie en het verscheuren van families.
- De ideologie van racisme gekoppeld aan ideeën van superioriteit en inferioriteit m.b.t. huidskleur en ‘ras’ was een geheel nieuw aspect en geen onderdeel van pre-koloniale slavernij in Afrika. Het werd een fundamenteel onderdeel van de trans-Atlantische mensenhandel.
Het is zeer problematisch dat mensen uit Afrika verbonden worden aan een collectief daderschap (Hira, 2014). In Nederland worden ook niet alle Nederlanders verbonden aan een collectief daderschap met betrekking tot het slavernijverleden. Daarbij worden NSB’ers in de Tweede Wereldoorlog ook neergezet als individuele daders en is er ook geen sprake van een collectief daderschap van Nederland. In deze argumentatie worden mensen uit Afrika gekoppeld aan een collectieve identiteit. Zij worden niet gezien als individuen en de diversiteit van Afrika wordt totaal niet erkend. De trans-Atlantische mensenhandel was dus geen verlengstuk van de interne Afrikaanse mensenhandel. Het was een geheel nieuw mondiaal en racistisch systeem. Het initiatief is genomen vanuit Europa om dit grootschalige systeem van onderdrukking en dehumanisering op te zetten. De schuld voor dit systeem kan dus ook niet op de schouders van een continent en totale bevolkingsgroep gelegd worden. Het is een verschuiving van de verantwoordelijkheid voor een proces van bewustwording en erkenning van de rol van Nederland en andere Europese landen in deze misdaad tegen de mensheid.
Bronnen
- Bailey, A.C. (2005). African voices of the Atlantic slave trade: beyond the silence and the shame. Beacon Press.
- Heumen, G. & Burnard, T. (2011). The Routledge history of slavery. Taylor & Francis Ltd.
- Hira, S. (2014). 20 Questions and Answers about Reparations for Colonialism. Den Haag: Amrit.
- Hira, S. (2015). 20 vragen en antwoorden over het Nederlandse slavernijverleden en haar erfenis. Den Haag: Amrit.
- Kwame, N. & Willemsen, G. (2011): The Dutch Atlantic. Slavery, abolition and emancipation. London: Pluto Press.
- http://www.slavevoyages.org/