Mijn opa Nicolaas Jouwe noem ik Avo volgens de dorpstaal. Hij was een leider en ik wist dat hij een belangrijke rol speelde in de vrijheidsstrijd van Papoea. Mijn Avo had nota bene de vlag van Papoea ontworpen: De Morgenster. De Morgenster staat symbool voor de politieke strijd om onafhankelijkheid, voor welvaart en het eeuwige leven. Hij wordt hedendaags nog steeds gebruikt als teken van strijd en hoop voor onafhankelijkheid. Avo heeft een prachtig en bijzonder verhaal en het is belangrijk dat dit verteld wordt. Mijn Avo kwam in 1962 met zijn vrouw en twee zonen naar Nederland. Ik werd in mijn jeugd vooral omringd door mijn moeders familie. Op de basisschool viel het niet mee om trots te zijn op iets wat alle andere kinderen niet kenden. Papoea’s worden vooral geassocieerd met een primitieve menssoort die heel de dag rondlopen in peniskokers. De manier waarop Avo vertelde over Papoea en de manier waarop kinderen Papoea zagen was niet te vergelijken. Er bestond zelfs een kinderrijmpje dat regelmatig werd gezongen: ‘wat jij wille met je Papoea billen en je Papoea tieten die je weg kan schieten’. Het drong toen gelukkig nog niet zo tot mij door. Ik was er eigenlijk volledig aan gewend, maar dat is nu heel anders.

Mijn gevoel van trots groeide toen ik in 2017 alleen naar Papoea ging om eindelijk mijn familie te ontmoeten. Toen viel het kwartje pas echt. Ik heb altijd gehoord over de familie in Papoea, maar wij waren er nooit eerder naartoe geweest. Papoea’s worden daar namelijk gezien als tweederangsburgers en mijn opa als een bedreiging. Toen ik aankwam op het land van mijn voorouders snapte ik ineens waarom mijn opa zoveel passie had voor zijn land. Mijn opa had geen woord te veel gezegd. Ik ging na negen dagen weg met tranen in mijn ogen. Ik had er een enorm grote nieuwe familie bij en voelde mij direct thuis. Ik werd meteen geaccepteerd en behandeld als één van hen. Het was een fantastisch gevoel en dit heb ik nog nooit eerder meegemaakt. Een gevoel dat zij meteen onvoorwaardelijk van mij hielden en het stelde mij op mijn gemak. Ik hoef niets te bewijzen, want wij zijn familie.

Mijn favoriete gedeelte van Avo’s levensverhaal begon toen de Indonesische regering een delegatie had gestuurd, één jaar nadat filmmaakster Babette Niemel een documentaire over hem maakte (Koning Zonder Land). Ze vroegen hem om terug te komen en hen te adviseren omdat het maar niet wilde boteren met de Papoea’s en Indonesië. Ze beweerden de communicatie met Papoea te willen verbeteren. Maar tijdens zijn eerste persconferentie toen hij daar eenmaal was, werd hem wel verzocht om zijn speld van de Morgenster in het hotel te laten. Ze beloofden hem ook een huis op Papoea maar dat is er nooit van gekomen. Misschien wilden ze door hun samenwerking met Avo een statement maken. Mijn ervaring leert me dat de belangen van Indonesië met betrekking tot Papua meestal niet zuiver zijn. Hij had echter gezworen om alleen terug te gaan wanneer de onafhankelijkheid was uitgeroepen. Maar hij kreeg de kans om zijn volk te helpen en die greep hij. Het ging vrij snel en ik wist dat ik hem enorm zou gaan missen. Maar ik wist ook dat het belangrijk was dat hij ging. Hij heeft veel kritiek gekregen op deze keuze en andere Papoea’s noemden hem een verrader. Ik daarentegen vond het juist moedig. Hij nam een risico en moest ook zijn idealen even parkeren. Hij heeft zijn doel om terug te keren naar (een onafhankelijk) Papoea helaas niet behaald. Maar hij rust daar wel begraven.

Niet zo lang na mijn eerste kennismaking met Papoea vloog ik er weer heen. Avo was overleden. Een week lang mocht ik met mijn broer, tante en haar man de rituelen en tradities van het paaldorp Kayo Pulau, waar Avo is opgegroeid en waar nog steeds familie woont, meemaken. De familie in Nederland keek via Facebook live mee. Het was hartverwarmend en overweldigend, zo mooi. Er waren zoveel mensen die hem de laatste eer kwamen bewijzen dat ik er duizelig van werd. Het raakte me dat mijn opa een voorbeeld en een teken van hoop was geweest voor zoveel mensen.

Voor mijn opa heb ik niets anders dan diepe respect en bewondering. Hij zette zich in voor zijn volk en heeft altijd zijn doel voor ogen gehouden. Een groot leider van een klein volk en een kundig diplomaat die zijn trots aan de kant heeft gezet om zijn volk te helpen.

Bronnen

  • Drooglever, P.J. (2005). Een daad van Vrije Keuze. De Papoea’s van westelijk Nieuw-Guinea en de grenzen van het Zelfbeschikkingsrecht. Den Haag en Amsterdam: Boom.
  • Jouwe. N. (ed.). (2012). Paradijsvogels in de polder. Papoea’s in Nederland. Amsterdam: KIT Publishers
  • Vlasblom, D. (2005). Papoea. Een geschiedenis. Amsterdam: Sidestone Press.
  • Documentaire over Nicoloaas Jouwe: Koning zonder Land.
  • https://hapin.nl/
  • https://www.papuaerfgoed.org/