Zomercarnaval, een vorm van immaterieel erfgoed dat uit de Caribische eilanden is meegereisd naar Nederland. Een vorm van immaterieel erfgoed dat diep door de aderen van de deelnemers stroomt en wordt doorgegeven van generatie op generatie. Een feest vol met roots, representatie, identiteit en cultuur van en voor deelnemende gemeenschappen en carnavalisten. Het Zomercarnaval werd voor het eerst in 1983 gevierd in Utrecht onder de naam ‘Antilliaans Zomercarnaval’, als equivalent van het carnaval in het Caraïbisch gebied. Het begon ooit met een groep studenten van Curaçaose en Arubaanse afkomst die hier de carnavalstraditie wilden vieren die zij van huis uit kenden. Utrecht wilde het evenement geen langdurige plek in de stad geven en daarom verhuisde het Zomercarnaval naar Rotterdam. Door de nota Etnische Minderheden paste het carnaval prima binnen de doelstellingen van Rotterdam. Door het groeiende aantal deelnemers uit Suriname en Kaapverdië werd de naam veranderd in Zomercarnaval Rotterdam. In 1994 voerde het bestuur nogmaals een naamsverandering door, omdat de carnavalsgroepen niet alleen uit Rotterdam kwamen en ‘Rotterdam’ werd uit de naam gehaald. In 1996 werd Stichting Zomercarnaval Nederland opgericht en de doelstelling werd veranderd. Er werd nu meer aandacht besteed aan het uitdragen van culturele identiteiten in Nederland en het ondersteunen van organisaties door middel van de expertise van het bestuur in Rotterdam. De kernfilosofie is het bieden van gelegenheid voor verdere integratie en acceptatie binnen de pluriforme Nederlandse gemeenschap door middel van het organiseren van een tropisch carnavalsfeest.

In het jaar 2016 werd daad gebracht aan de kernfilosofie. Het Zomercarnaval werd als 100e immaterieel erfgoed bijgeschreven in de Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland. De stichting Zomercarnaval had hiermee de jongere generatie bewust gemaakt dat zij een immaterieel erfgoed vormgeven die hun voorouders uit de Cariben hebben meegenomen. Voor het Zomercarnaval was het een droom om gezien te worden als immaterieel erfgoed van de Nederlandse pluriforme samenleving.

De artistieke ontwikkelingen

Het hoogtepunt van het Zomercarnaval is een straatparade van 2,5 kilometer, een reeks van praalwagens en duizenden gekostumeerde carnavalisten. De afgelopen jaren zien we dat Stichting Zomercarnaval steeds meer artistieke samenwerkingen aangaat met kunstinitiatieven en kunststichtingen. Hiermee draagt het bestuur bij aan het toevoegen van verscheidene uitstralingen aan de parade waarin nieuwe vormen worden geïntroduceerd. Niet alleen verschijnen er elk jaar nieuwe groepen met vernieuwende concepten, maar je kunt zien dat visies, ideeën, het gebruik van materialen en ontwerpen zich steeds verder ontwikkelen. Door de verandering en vernieuwing van verschillende elementen zien we dat het beeld van erfgoed door het perspectief van een jongere generatie aan het veranderen is. Wij zien een democratische ontwikkeling van erfgoed waardoor de jongere generatie gaat meebepalen wat erfgoed is en hoe zij het willen vormgeven. Dit is geen verassende ontwikkeling, want immaterieel erfgoed is niet statisch, het is dynamisch waardoor het met de tijd en door de jaren heen veranderd. En een van de voorwaarden van immaterieel erfgoed is het ‘levend te houden’.

De angst om door te geven

De deelnemers geven een immaterieel erfgoed vorm die hun voorouders uit de Cariben hebben meegenomen. Het gaat om het doorgeven van de kennis en kunde aan de volgende generatie.

In veel erfgoedgemeenschappen bestaat De angst om door te geven, dit is een scriptie van erfgoedprofessional Hanneke Kramer waarin wordt onderzocht hoe in een vereniging de overdracht van immaterieel erfgoed ook weleens in de weg wordt gezeten door de gemeenschap zelf (Kramer, 2014). Deze weerstand tegen maatschappelijke veranderingen kan omgezet worden in het daadwerkelijk delen van de kennis rondom het immaterieel erfgoed, gebruiken en verhalen met volgende generaties. De nieuwe aangekondigde concepten van het Zomercarnaval laten zien dat de jongere generatie behoefte heeft aan vernieuwing. De oudere generatie bestaande uit het bestuur en de vrijwilligers hebben hard gewerkt om het Zomercarnaval te ontwikkelen tot wat het nu is en je kunt zien dat het bestuur steeds meer vertrouwen krijgt in de jongere generatie. Het is echter belangrijk dat de jongere generatie op de juiste manier handelt door altijd het belang van het 35 jaar oude Immaterieel Erfgoed van Nederland in ogenschouw te houden.

Meer dan een dansfestijn, het is ook kunst!

Het beeld van de Zomercarnaval parade bestaat uit meerdere perspectieven. Voor velen is het een geweldig feest waarin dans en samenhorigheid voorop staan, voor een ander staat het bekend als een festiviteit van ongeremdheid en ongepaste zondigheid, weer een ander ziet het als een vorm van kunst. Onder kunst wordt in het algemeen verstaan: ‘het product van creatieve menselijke uitingen’.

Een kunstenaar communiceert door middel van zijn werk; hij wil een boodschap uitdragen, zijn gevoel uiten en een bijdrage leveren aan de maatschappij. Kunst binnen de viering van carnaval straalt een zekere luxe uit en leent zich voor prachtige kunstvoorwerpen op dit gebied. Het is zeker dat er veel creativiteit en ambachtelijkheid in zit. Kijk tijdens de parade eens goed naar de kostuums en de tot de verbeelding sprekende praalwagens. Het is een expressieve kunstvorm die de straten van Rotterdam mag verrijken met pracht en praal! Door naar het Zomercarnaval te kijken vanuit dit perspectief, geeft de parade een totaal andere allure. De expressie tijdens het Zomerval ambieert meer waardering en verdient bestempeld te worden als kunst.

Bronnen