Het cultuurstelsel was een belastingsysteem dat in de negentiende eeuw bedacht werd door toenmalige gouverneur-generaal Johannes van den Bosch van Nederlands-Indië en werd in 1830 ingevoerd onder Willem I in Nederlands-Indië. In het cultuurstelsel had Nederland zich alle grond toegeëigend en rechtvaardigde dat zij als eigenaar van de grond, pacht mochten innen. Dit systeem werd opgelegd aan de Javaanse bevolking. Boeren werden hierdoor aan de grond gebonden en gedwongen om 20 procent van hun land verplicht te verbouwen voor de Nederlandse markt. Het ging om producten zoals koffie, thee, suiker en indigo. Deze producten werden door de Nederlandsche Handel Maatschappij (NHM) geëxporteerd en verkocht in Nederland. Wanneer Javanen geen geschikte grond hadden, moesten zij ter vervanging 66 dagen verplicht herendiensten verrichten. Herendiensten waren dagen die gewerkt moesten worden voor het gouvernement.

De percentages werden vaak uitgebuit door Nederlandse kolonisatoren. Zo moesten Javaanse boeren regelmatig veel meer land verbouwen voor de Nederlandse markt dan de 20 procent. Daarbij werd het gebruik van de meest vruchtbare gebieden voor deze producten vaak afgedwongen door Nederlandse kolonisatoren. Gebieden die in eerste instantie werden gebruikt voor de lokale voedselvoorziening werden ontgonnen voor de verbouw van producten voor het cultuurstelsel. Hierdoor kwam de voedselvoorziening van de lokale bevolking in gevaar en ontstonden er hongersnoden en voedseltekorten.

De inkomsten van het cultuurstelsel werden gebruikt voor de wettelijke afschaffing van de slavernij in het Atlantische gebied, omdat de afschaffing geen geld mocht kosten voor Nederland. In 1870 werd het cultuurstelsel afgeschaft door Nederland. De afschaffing van het Cultuurstelsel betekende echter niet dat de misstanden verdwenen. Voor koffie gold het systeem namelijk tot het begin van de twintigste eeuw.

Bronnen

  • Multatuli, (1860). Max Havelaar of de koffij-veilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij.
  • Multatuli. (1862). Over vrijen arbeid in Nederlandsch Indië en de tegenwoordige koloniale agitatie.